Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Ameliyathane Sorumlu Hemşiresi, Samsun

Hastane İnfeksiyonları gün geçtikçe artmaktadır. Bu nedenle tüm dünyada geçerli olan ISO, CE, EN standartları Türkiye için lüks değil, geçerliliktir. Bu standartların Türkiye’de de aranması Hastane İnfeksiyonlarının en az düzeye indirilmesi için bir zorunluluktur.

Temizlik; görülebilir tüm toz ve kirlerin ortamdan uzaklaşmasıdır. Her sterilizasyon öncesi bütün aletler dezenfekte edilmeli, yıkanmalı, kurulanmalı ve paketlenmelidir.

Aletlerin yüzeyindeki lumen ve birleşme yerlerindeki kaba kirler temizlenmelidir. Uygun büyüklükteki fırçalarla fırçalanmalı, enzimatik deterjanla yıkanmalıdır. Ultrasonik yıkayıcılar da kullanılabilir.

Dezenfeksiyon ise; sporlar dışındaki tüm mikroorganizmaların ortamdan uzaklaştırılması işlemidir.

PAKETLEME

Malzemeyi toz, mikroorganizma ve nemden korur. Sterilizasyondan sonra kuruma ve havalandırmaya izin verir. Sterilizasyondan önce en az 2 saat hazırlanmış paketler oda sıcaklığında tutulmalıdır. Metal konteynır kullanımının cihaz için uygun olup olmadığı bilinmelidir. Örtüler çift kat kullanılmalı, kağıt yüzler ve plastik yüzler birbirine dönük yerleştirilmelidir.

Sterilizatörün Yüklenmesinde dikkat edilecek hususlar; Aletler, metaller ve setler yatay yerleştirilmeli, dokumalar paketlerin altındaki rafa konulmalı, kağıt plastik ile karşılık gelmelidir. Dokuma paketler gevşek olarak yüklenmelidir. Bohçalar dikey pozisyonda yüklenmelidir. Bohçaların kendi aralarında ve sterilizatörün duvarıyla arasında 5-10cm’lik boşluk olmalıdır. Büyük paketler küçüklerin üzerine konmamalı, yük mümkün olduğunca aynı malzemelerden oluşmalıdır.

Sporlar dahil tüm mikroorganizmaların kesin ölümü veya inaktive olmasıdır. (SAL. 10*) Bir dekontaminasyon işlemidir. Sterilizasyonun basamaklardan oluştuğu, her basamağın izlenmesi ve geçerliliğinin sınanması gerektiği unutulmamalıdır. Sterilizasyon işleminin amacı hasta üzerinde ve içinde kullanılacak malzemenin en hesaplı ve en uygun sürede steril edilmesidir.

Sterilizasyon sırasında en deneyimli personelin bile yapabileceği hatalar konusunda dikkatli olunması gerekir. Yapılan hatalar genellikle; Cihazın parametrelerinin anlaşılmaması, sterillanın özelliği, bohçanın ağırlığı veya yoğunluğunun dikkate alınmaması, yanlış bohça malzemesi ve tekniğinin uygulanması ve cihazın dikkatsizce doldurulması gibi. Buharla sterilizasyonda en önemli konu, buharın tüm yüzeylere nüfuz etmesidir. Buhar her bohçanın ulaşılması en güç iç noktasına nüfuz etmedikçe hiçbir yük güvenli değildir. Yalnızca izlenmiş, geçerlilik testi yapılmış ve kaydı tutulmuş bir sterilizasyon sürecinin güvenliğinden söz edilebilir.

Bu nedenle buharın çalışma prensibini ve sterilizatörün evrelerini anlamak gerekir.

Buhar Sterilizasyonu 3 evreden oluşur:

• Hava tahliyesi.

• Sterilizasyon

• Kurutma.

Buhar ile sterilizasyonda başarı için 3 parametrenin gözlemlenmesi gerekir. Doymuş buhar (buhar konsantrasyonu), sıcaklık ve zaman. Şayet buhar aşırı doymuş bir buhar ise, buhar kurur, yeterli su buharı taşımadığı için kuru ısı gibi davranır. Şayet buhar ıslak olursa mikroorganizmaların üremesi için uygun ortam oluşturulur. Sonuç olarak Sterilizasyon işlemini buhar yada ısı değil buharlaşma enerjisinin yeniden malzemelere aktarılması oluşturur. İçeride çok az miktarda hava bile olması, enerjinin malzeme yerine bu havaya aktarılmasına neden olur.

STERİLİZASYONUN GÖZLEMLENMESİ

Sterilizasyon sürecini izlemenin 3 temel yöntemi vardır.

Fiziksel kontrol;: Cihaz üzerindeki göstergeler, cihaz çıktıları kontrol edilmeli ve kayıt sisteminin bir parçası olarak kullanılmalıdır.

Kimyasal Kontrol; (EN867,ISO 11140) Reaksiyon önemli parametrelerin bir yada daha fazlasının etkisiyle gerçekleşir. Sonuçlar hemen belli olur ancak sterilite hakkında yeterli bilgi vermezler.

Biyolojik Kontrol; (EN866,ISO 11138) Sterilizasyon hatalarını erken dönemde yakalar, bulaş olasılığı yoktur. Sterilizasyon hakkında direk bilgi alınabilir. Sterilizasyon işleminin biyolojik ölümü gerçekleştirmede yeterli olup olmadığını gösterir.

Beş aşamada sterilizasyon kontrolünün detaylarını anlamak sterilizasyon güvenliğinin arttırılmasında bize yardımcı olacaktır.

1-Cihaz Kontolü:

Cihaz üzerindeki göstergeler kontrol edilir. Elektronik ve mekanik sensörler yıprandıkları için sürekli kalibre edilmeleri gerekir. Bu gerçek zamanlı bilgilere ön vakumlu cihazlarda Bowie&Dick Kimyasal indikatörleri ile ulaşılır.

2-Yük Kontolü:

Bütün Sterilizasyon Programının temelini oluşturur. Sterilizatörün içerisine yerleştirilmiş indikatör yük ile birlikte işleme tabi tutulur.

Yük kontrolü için yüksek sınıf Biyolojik İndikatör veya Kimyasal İndikatörler kullanılır. En azından günde bir kez kullanılması gerekir. Şayet yük implantlardan ve kritik malzemelerden oluşuyorsa o zaman her yükte mutlaka kullanılmalıdır. Bu amaçla üretilen Biyolojik İndikatörler ile Flaş için 1, Buhar için 3, EO için 4 saatte sonuç alınabilir.

3-Maruziyet Kontrolü:

Sterilizayon işleminin etkinliği hakkında bilgi veremezler. Yalnızca bohaçnın sterilizasyon işlemine tabi tutulup tutulmadığını gösterir. Aynı zamanda bohçayı kapalı tutmak için kullanılır. Steril olmamış malzemenin tekrar kullanımını önler. Etiket kartları, Otoklav Bantları gibi.

4-Bohça Kontrolü:

Yük kontrolüne destek veren bir uygulamadır. Yük kontrolüne rağmen bohça içi lokal problemler olabilir. Bohçanın içine sterilanın girip girmediğini ve etkili olup olmadığını kontrol eder. Her bohçada mutlaka kullanılmalıdır. ( Lokal problemler hava kapsilleri, bohçanın büyük ve yoğun olması)

Buhar ve EO Sterilizasyonu sırasındaki kritik değişkenler yakından gözlemlenmeli ve İndikatörler vasıtasıyla detaylı bilgi alınmalıdır. Buhar için kritik değişkenler; Buhar Konsantrasyonu, Isı ve Zaman. Buna rağmen EO’da Gaz Konsantrasyonu, Rölatif nem, Zaman ve sıcaklıktır.

Kimyasal indikatörler Renk İlerlemeli Şeritler, Kademeli Renk Değişimli şerit ve renk değişimli şerit ler şeklinde tasarlanmıştır.

5-Kayıt:

Tüm basamaklara istendiği takdirde tekrar dönülmesini sağlar. Dökümantasyon araçları, kayıt kartları ve etiketleri, kayıt saklama dosyaları ve Log kitapları gibi.

Malzemenin izlenmesinde kullanılan sterilizasyon göstergeleri kayıt edilip saklanmalı, B&D test kağıtları, bohça indikatörleri kayıt sisteminin bir parçası olarak saklanmalı tüm sonuçlar mutlaka deneyimli bir kişi tarafından kontrol edilmelidir. Bu işlemler için kayıt defterleri kullanılabilir.

DEPOLAMA:

Tüm malzemeler kapalı transfer araçlarında taşınmalı, raflı sistemlere yerleşrilmelidir. Tekli paketlenmiş gereçleri kapaklı konteynırlarda saklamak gerekir. Kontamine olduğundan şüphe edilen gereçler ise tekrar sterilizasyon işlemine tabi tutulmalıdır.

RAF ÖMRÜ:

Raf ömrü durumsaldır. Paketlemenin kalitesi, saklama şartları, nakliye şekli, dokunma miktarı gibi faktörler raf ömrünü etkileyebilir. Kabul gören şekli depoya “İlk Giren malzeme İlk Çıkar”

Dezenfeksiyon; cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir. Bakteri sporlarına her zaman etki etmez. Dezenfeksiyon fiziksel yada kimyasal yollarla gerçekleştirilir.

Dezenfektan; cansız maddelerdeki patojen mikroorganizmaların üremelerini durdurmak yada öldürmek amacı ile kullanılan kimyasal ürünlerdir.

Dekontaminasyon; cansız maddelerden patojen mikroorganizmaların uzaklaştırılması işlemidir.

Antiseptik; canlı dokularda bulunan patojen mikroorganizmaların üremelerini durduran yada yok eden ürünlerdir.

HASTANELERDE DEZENFEKSİYON POLİTİKALARI

Hastanelerde uygulanan dekontaminasyon, dezenfeksiyon, antisepsi ve sterilizasyon faaliyetleri herhangi bir enfeksiyon kontrol programının vazgeçilmez temel unsurlarıdır.

Mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek veya ortadan kaldırmak için hasta bakım malzemelerine uygulanacak mekanik temizlikle birlikte sterilizasyon ve dezenfeksiyonu doğru biçimde ve uygun kimyasallarla yapılması etkili bir enfeksiyon kontrol programı için en önemli koşul olmalıdır.

Dezenfeksiyon hastane enfeksiyonlarından korunmada oldukça etkili bir kavramdır. Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi dezenfeksiyonda ortamdaki tüm mikroorganizmaların ölmesinin gerekmediği ancak miktarlarının kabul edilebilir seviyeye düşürülmesi yeterli olmaktadır.

Hastane ortamının sterilizasyon ve dezenfeksiyon faaliyetlerinin başarılı şekilde gerçekleşmesi ancak bunun uygulanabileceği ve takibinin yapılabileceği düzenli bir politikanın varlığı ile mümkündür.