DEĞERLİ METAL VE TIBBİ PLASTİK MALZEMELERİN KORUNMASI

 

Ergun ACAR

Aesculap CO , Ankara

 

Cerrahi aletlerin imalatında kullanılan yüksek kaliteli çelik (okside olmayan , paslanmaz), alaşımının özellikleri nedeniyle özel koruyucu tabakalardan oluşur. Uygun çeliğin seçimi ve dikkatle işlenmesi gibi üreticinin gayretlerinin yanı sıra kullanan kişiler de cerrahi aletlere devamlı ve dikkatli özeni göstermelidir.

 

1- Yeni Aletlerin Bakımı :

            *Yaklaşık 40-45 ºC sıcaklıkta sabunlu su ile fırçalanarak yıkanmalı ve kurutulmalıdır.

            *Bu işlemden sonra malzemeler özel alet sepetlerinde paketlenerek uygun sterilizasyon yöntemi ile steril edilmeli ve depolanmalıdır.

2- Genel Kullanım Sonrası Bakım ve Sterilizasyona Hazırlama:

Yapılan operasyonlara göre , operasyon sonrası cerrahi aletler üzerinde kan , solüsyon, organik artıklar ve operasyonun tipine bağlı olarak kullanılması gereken kimyasal maddelerin artıkları bulunabilir. Bu materyallerin ve partiküllerin mutlaka temizlenmesi gerekmektedir. Değerli metaller ve plastik malzemeler düzenli ve dikkatli bir şekilde kaba aletlerden ayrılmalı, özel yıkama kapları içerisinde toplanarak temizleme işlemine geçilmelidir.

 

2.1-Temizleme Ve Dezenfeksiyon İşlemleri :

Kulanılacak Su :

  • Kalitesine rağmen içme suyunun içinde temizleme safhasında cerrahi aletlerin zarar görmesine sebep olan yabancı iyonlar yüksek konsantrasyonlarda bulunabilir. Özellikle aşınmaya sebebiyet veren klorürlerin yüksek konsantrasyonu tehlikelidir( 240-400 mg/lt. NaCl- sodyum klorür aşınmaya sebebiyet verebilmektedir )

  • Sudaki ağır metal iyonları (demir, bakır, manganez) rengi bozabilir ve oksidasyon neticesi renklenme (kahverengi, mavi ve gökkuşağı renkleri) gibi lekeler yaratabilir. Bunlar aslında korozyon değildir. Bu lekeler asetik asit , fosforik asit ve sitrik asitle ovulduğunda çoğunlukla yokedilebilmektedir.

  • Klorür konsantrasyonunun artmasını ve de aşınmayı önlemek için tuzsuz ve madenlerden arıtılmış su kullanılmalıdır. (Özellikle temizleme ve sterilizasyon işleminde )

  • Temizleme İşlemi:

    Mekanik temizleme , Ultrasonik temizleme ve manuel temizleme olmak üzere başlıca 3 metodla yapılır .

     

  • Mekanik Temizleme: Cerrahi aletler delikli küvet, tel sepet gibi uygun kaplar içerisine yerleştirilir ve birbirine değmemesine dikkat edilir. Daha sonra malzemeler yıkama makinesine yerleştirilir ve yıkama işlemine geçilir. Bu tür makinelerde bulunan özel programlar sayesinde cerrahi aletler zarar görmeden temizlenir. Mekanik temizlemede suyun ısısı ve kullanılan deterjan tipi üretici firmanın talimatlarına göre dikkatlice seçilmelidir.

  • Ultrasonik Temizleme: Cerrahi aletler delikli küvet, tel sepet gibi uygun kaplar içerisine yerleştirilir ve birbirine değmemesine dikkat edilir. Bunlar ultrasonik temizlemenin uygulanacağı kabın içerisine konulur , üretici firmanın önermiş olduğu solüsyon ilave edilir ve 3 dakika boyunca en az 35 KHz. sıklığındaki ultrasonik dalgalar gönderilerek aletlerin temizliği sağlanır.

  • Manuel Temizleme: Cerrahi aletler operasyon sonrası ayrıştırma işleminden sonra yumusak fırçalar ile yıkanarak temizlenir. Birbirine raptedilmiş cerrahi aletler (pens, makas gibi) açık vaziyette temizlenmelidir. Aletlerin elle temizliğinde kullanılan deterjanlar ve dezenfeksiyon maddeleri oda sıcaklığını aşmamalıdır. Elle temizleme ve dezenfeksiyondan sonra durulama işlemi mümkün olduğunca yumuşak su (damıtık su) ile yapılmalıdır. Su lekelerini önlemek için minerallerinden arıtılmış veya damıtılmış su önerilir. Temizleme ve durulama safhasından hemen sonra cerrahi aletler çok iyi bir şekilde kurutulmalıdır.

  • Özellik arzeden vakalardan sonra ( AIDS, HEPATİT VS.) cerrahi aletlerin dezenfeksiyonu için kullanılan özel solüsyonlar kesinlikle asit içerikli olmamalıdır.

     

    2.2-Aletlerin Bakımı :

    Cerrahi aletlerin temizleme işleminin ardından mutlaka iyice yağlanması gerekir. Örneğin makasların eklem yerleri ile kesici uçları yağlanmalıdır, böylece kullanım sırasında oluşabilecek metal aşınmaları engellenmiş olur. Yine aynı nedenle kullanmadan önce cerrahi aletlerin oda sıcaklığında olması gerekir. Burada önemli olan nokta kullanılan yağların suda eriyebilir özellikte olmasıdır. Ancak bu şekilde aletlerin eklem yerlerinde bulunan ve elle temizlenmesi mümkün olmayan yerlerdeki partikül , doku ve kan birikimleri engellenmiş olur. Bunlar temizlenmediği zaman sterilizasyon sırasında pişerek eklem yerlerinde açılma ve kapanma işlemlerini zorlaştırmaktadır.

     

    2.3-Aletlerin Sterilizasyona Hazırlanışı:

    Cerrahi aletler temizlenip bakımı yapıldıktan sonra türlerine göre ayrılarak (mikro aletler, kaba aletler) tel sepetlere düzgünce dizilir ve konteynırlara konulur. Konteynırların kapak bölümlerinde bulunan bakteri filtreleri kontrol edilir ve kapağı kapatılarak sterilizasyona hazır hale getirilir.

    Plastik malzemeler sterilizasyon şekline göre özel paketleme kağıtlarıyla çift kat paketlenerek sterilizasyona hazır hale getirilir.

    3- Sterilizasyon :

    Degerli aletler ve plastik malzemelerin özelliğine göre genellikle buhar , ethilen oksit veya hidrojen peroksitle sterilizasyon yöntemi ile steril edilir.

  • Buhar Sterilizatörü : Plastik malzemeler buhar sterilizasyonu için uygun bir yönten değildir.Değerli metallerin buhar yöntemiyle sterilizasyonunda oluşabilecek korozyon ve kiri (maden curufu birikimi) önlemek için , kullanılan buharın mutlaka yabancı maddelerden arındırılmış olmasına dikkat edilmelidir. Buhar yöntemiyle sterilizasyon için 121, 134 ve 143ºC sıcaklıklar kullanılmaktadır.

  • Ethilen Oksit Sterilizatörü : Özellikle plastik malzemelerin sterilizasyonu için uygun bir yöntemdir. Ethilen oksit toksik bir gaz olduğu için malzemelerin çok iyi havalandırılması gerekmektedir.

  • Hidrojen Peroksit Sterilizatörü : Değerli metal ve plastik malzemeler için uygun bir yöntemdir.Dar lümenli ve 30 cm aşan kanüllü malzemelerin sterilizasyonu için uygun değildir. Bunların sterilizasyonu için özel aparatlar gerekmektedir. Bu yöntemle steril edilen malzemeler buhar yöntemine göre daha uzun kullanım ömrüne sahiptir.

  • Değerli Plastik Malzemelerin Korunması :

    Değerli plastik malzemeler denilince aklımıza özellikle Endoscopic malzemeler gelmektedir. Bu malzemeler oldukça pahalı olduğu için kullanırken, temizlerken ve steril ederken çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Kullanıldıktan sonra ıslak nemli bir bezle temizlenmeli ve kurutulmalıdır. Asla sıvı solüsyonların içerisinde bekletilmemeli ve su içerisinde yıkanmamalıdır. Sterilizasyondan önce malzeme düzgün bir şekilde katlanmalı veya paket içerisine yerleştirilmelidir.Buhar sterilizasyonu için uygun bir malzeme dahi olsa, mutlaka ethilen oksit yada hidrojen peroksit yöntemi ile steril edilmesi, malzemenin kullanım ömrünün uzatılmasıısından önemlidir.

     

    4-Değerli Metal ve Plastik Malzemelerin Kullanımı İle İlgili Dikkat Edilecek Hususlar:

      1. Temizleme ve dezenfeksiyon üniteleri, ultrasonik üniteler ve sterilizatörlerin kullanılışı hakkında üreticilerin talimatlarına uyulmalı.

      2. Temizleme , dezenfeksiyon , nötralizasyon ve muhafazada kullanılan kimyasal maddelerin dozaj oranları hakkındaki tavsiyelerin dikkatli bir şekilde takip edilmeli.

      3. Manuel veya ultrasonik temizlemeden sonra , çok iyi bir şekilde durulanmalı.

      4. Cerrahi aletlerin eklem yerleri temizlemeden önce açılmalı.

      5. Temizleme için uygun aksesuarlar kullanılmalı. Yıkama makinesinde ve ultrasonik temizleyicide yüzeyleri fazla kaplamaktan kaçınılmalı.

      6. Tel fırça ve metal sünger kullanılmamalı.

      7. Nemli ortamda gerektiğinden fazla bırakılmamalı. (Küvet veya Temizleme ve dezenfeksiyon üniteleri).

      8. Aletlerin soğuması beklenmeli ve yağlanmalı. Daha sonra lekesiz bir temizlik ve fonksiyon açısından kontrol edilmeli.

      9. Lekeli ve hasar görmüş aletler diğerlerinden ayrı tutulmalıdır.

      10. Sterilizasyondan önce kilitli olan aletler sadece ilk mandalda kapatılmış olarak tutulmalı.(Stres kırıklarını önlemek amaçlı).

      11. Kimyasal maddelere maruz kalan aletler derhal durulanmalı.

      12. Depolama işlemi dikkatli yapılmalı. Aletler üst üste konulmamalı.

      13. Yeni aletler ilk sterilizasyondan önce temizlenmeli.

      14. Sterilizasyondan önce uygun paketleme yapılmalı.

      15. Mikro cerrahi aletler ve delici aletlerin uç kısımları slikon veya plastikten yapılmış nesnelerle korunmalı.Özel konteynırlarda silikon çim üzerine yerleştirilmeli.

      16. Kullanılması bir defaya mahsus ( disposable) malzemeler ikinci kez kullanılmamalı.

      17. Mekanik temizliği desteklemek için özel temizlik fırcası ,silme metodları ve temizlik tabancaları kullanılmalı.

      18. Sterilizasyon temizleme yerine uygulanamaz.

        1.  

      Kaynaklar:

    1. EN 285 Sterilization Steam sterilizers for medical purposes; large sterilizers

    2. EN 550 Sterilization of medical devices validation and routine control of ethylene oxide sterilization

    3. EN 554 Sterilization of medical devices validation and routine control of sterilization by using moist heat

    4. EN 868 Packaging materials and systems for medical devices to be sterilized , parts 1 – 8

    5. DIN 58946 Sterilization steam sterilizers for sterile medical devices , big sterilizers (in part replaced by EN 285 and EN 554)

    6. DIN 58947 Sterilization Hot air sterilizers.

    7. DIN 58948 Sterilization Gas sterilizers.

    8. DIN 58952 Sterilization Packing materials for goods to be sterilized.

    9. DIN 58953 Sterilization Sterile supply.

    10. DIN 17442 Walzwerks-,Schmiede- oder GieBerei- Fertigerzeugnisse aus nichtrostenden Stahlen für medizinische instrumente (Finished rolling-mill,forging and foundry products made of stainless steels used for medical instruments)

    11. ISO 7153-1 Surgical instruments – metallic materials. Part 1 : stainless steel

    12. Council Directive 93/42/EEC of 14 June 1993 relating to medical devices.

    13. Official Journal of the European Communities L 169, volume 36, 12 July 1993.

    14. DGHM Disinfectants List.

    15. RKI list of tested disinfectants and disinfecting procedures.

    16. European Pharmacopoeia.

    17. Gray Booklet ‘’ Test series and Statements’’ – AKI publications.

    18. Aesculap Çalışma Grubu raporları, tutlingen, Almanya