Ondokuz Mayıs Üniveristesi Dişhekimliği Fakültesi, Ortodonti AD, Samsun

Dişhekimleri ve hastaları kan veya tükrük yoluyla farklı mikroorganizmalarla karşı karşıya kalmaktadırlar. İnfeksiyon, kan veya oral sıvılarla direkt temasla, indirekt olarak kontamine aletlerle, yüzeyle veya hava yoluyla taşınabilir. Dişhekimliğinde infeksiyon kontrolünün sağlıklı bir şekilde gerçekleştirlebilmesi için temel prensip olarak her hastayı potansiyel infekte hasta olarak değerlendirip hiçbir ayrım gözetmeksizin önlemlerin eksiksiz alınması gerekmektedir. Bu amaçla infeksiyon kontrolünün en önemli aşaması olan sterilizasyon ve dezenfeksiyon kurallarının iyi bilinmesi ve uygulanması gerekmektedir.

Günümüzde bireylerin sterilizasyon ve infeksiyon kontrolü gibi kavramlardan habersiz olması hemen hemen olanaksızdır. Ülkemizde sayıları 15’i bulan dişhekimliği fakültelerinde, koruyucu, tedavi edici ve önleyici uygulamalar büyük bir titizlikle yerine getirilmektedir. Geçmişte gerçek anlamda dişhekimliği uygulamaları, teknisyenler ve sağlık memurları gibi meslekle ilgisi olmayan kişiler tarafından gerçekleştirilmekteydi. O dönemde infeksiyöz hastalıklar ve bunların bulaşma yolları konusunda yeterli bilgiye sahip olunmaması nedeniyle hijyenik önlemlere gereken önem verilmiyordu. Günümüzde bireylerin diş sağlığı hizmetleri, dişhekimleri ve konusunda uzmanlaşmış doktorlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle artan dişhekimi sayısıyla doğru orantılı olarak toplumun beklentileri de artmıştır. Diş ağrısının çekimle ortadan kaldırılması, diş yoksa ağrı da yok mantığı günümüzde geçerliliğini yitirirken aynı zamanda kişilerin sterilizasyon ve dezenfeksiyona verdikleri önem de artmaktadır. 1975 yılında Hepatit B’nin dişhekimleri için meslek hastalığı olarak kabul edilmesi ile ilk kez dişhekimliğinde sterilizasyon ve dezenfeksiyon kavramı ortaya konulmuş, 1980’li yılların ortalarında AIDS’in yaygınlaşmasıyla dişhekimliğinde infeksiyon kontrolünde önemli adımlar atılarak dişhekiminin muayene ve tedavi aşamasında eldiven giymesi gerekliliği bu yıllarda tartışılmıştır. Hastalarıyla meslekleri gereği yakın temas etmeleri nedeniyle dişhekimleri çok fazla tür ve miktardaki mikroorganizma ile karşı kaşıya kalmaktadırlar. Bu mikroorganizmalar basit bir gripal infeksiyona veya AİDS ve Hepatit gibi pek çok ciddi hastalığa neden olabilmektedir. Bu nedenle, dişhekimliği uygulamalarında, her hastanın potansiyel infeksiyon hastası olduğu düşünülerek, bütün önlemlerin alınması, sterilizasyon, dezenfeksiyon yöntemlerinin titizlikle uygulanması ve bunların etkinliğinin kontrolü hekim ve hasta sağlığı açısından hayati önem taşımaktadır.

Sterilizasyon ve dezenfeksiyonla ilgili terminolojinin kısaca hatırlanması faydalı olacaktır.

Sterilizasyon: Bakteriyel endosporlar dahil olmak üzere bütün mikrobiyal yaşamın yok edilmesidir.

Dezenfeksiyon: Mikrobiyal kontaminasyonun kabul edilebilir güvenlik sınırlarına çekildiği, bakteriyel endosporların büyük bir kısmının etkilenmediği gerçek anlamda yalnızca patogen mikroorganizmaların ortadan kaldırılma işlemidir.

Antisepsi: İnfeksiyondan korunmak için canlı doku üzerine kimyasal ajanların uygulanması işlemidir.

Dekontaminasyon: Yukarıdaki işlemlerin tamamıdır. Beklenilmeyen kontaminasyon ve infeksiyondan korunmak için mikrobiyal kaynağın azaltılmasına yönelik her türlü çalışmaya Dekontaminasyon denir.

Dezenfektan: Farklı derecelerde mikropları öldürebilme kapasitesine sahip kimyasal ajan.

Antiseptik: Canlı doku üzerinde kullanılan dezenfektan.

Sporicide/Kimyasal “sterilant”: Sterilizasyon amacıyla kullanılabilen dezenfektanlar.

İnfeksiyon kontrolünde uygulanacak işlemlerin belirlenmesi amacıyla, dişhekimliği aletleri tıbbi aletlerde olduğu gibi infeksiyon yayma riskine göre kritik, yarı kritik ve kritik olmayanlar şeklinde üç sınıfta incelenir.

Kritik: Yumuşak ve sert dokuların içine girerek, bütünlüğünü kaybetmiş deri veya mukozaya temas eden yani kan ve kan ürünleriyle direkt temasta olan tüm alet ve malzemeler bu sınıfa girer ve her kullanımdan sonra mutlaka sterilize edilmelidirler. Ultrasonik skaler, cerrahi aletler (davyeler, kemik chiselları, dikiş materyali, periodontal ve cerrahi küretler periodontal sond) ve frezler bu sınıfta değerlendirilirler.

Yarı kritik: Oral dokularla temasta olan fakat steril kemik veya yumuşak dokuya penetre olmayan aletleri bu sınıfa dahil edebiliriz. Bu aletlerde sterilizasyon veya yüksek seviyede dezenfeksiyon gereklidir, fakat sterilizasyon daha çok tercih edilmelidir. Amalgam fulvarı, plastik ölçü kaşıkları, ayna, sond, siman fulvarı gibi alet ve malzeme bu sınıfa girmektedir.

Kritik Olmayanlar: Mukoza ile temas etmeyen fakat kontaminasyon riski taşıyan yüzeyler ve aletler bu sınıfa dahil edilirler. Yüzey bariyer koruyuculu orta seviyede bir dezenfeksiyon işlemi gereklidir. Hekim koltuğu, ünit, refrektör düğmesi gibi yüzeyler dezenfekte edilirler.

I.Fiziksel Sterilizasyon: Mikroorganizmaların yok edilmesinde bilinen en eski yöntem ısıdır ve günümüzde en yaygın sterilizasyon yöntemi olarak kullanılmaktadır. Isıyı ilk defa sterilizasyon amacıyla kullanan kişi Koch’dur.

Kuru Sıcak Hava: Kuru ısı mikroorganizmalar üzerinde oksidasyon oluşturarak etkili olmaktadır. Ayrıca uygulanan sterilizasyon ısının yüksekliğine ve proteinin içerdiği su miktarına bağlı olarak protein koagulasyon etkisi de gösterebilmektedir. Yeterli sıcaklığa ulaşma süresinin 30-90 dakika olması nedeniyle aletler güvenli sterilizasyon için 160^oC’de iki saat bekletilmelidir. Sıcak havanın sterilizatör içinde dolaşımı için aletlerin yerleştirilmesine dikkat edilmelidir. Korozyon oluşturmaması, ucuzluğu ve sterilizasyonun değerlendirilmesinin yapılabilmesi avantajlarıdır. Dezavantajı ise sterilizasyonu uzun sürede gerçekleştiriliyor olmasıdır.

Dişhekimliğinde pamuk pelet, paper point, çelik pensler, gibi nemden etkilenen aletlerin sterilizasyonunda sıcak kuru hava tercih edilir. Ülkemizde üretilebilen dayanıklı ve otoklava göre daha ucuz olması nedeniyle muayenehanelerin çoğunda kuru hava sterilizatörleri tercih edilmektedir.

Otoklav: Otoklav, basınçlı su buharıyla sterilizasyon sağlayan bir cihazdır. Ortamdaki nem ısı transferinde önemli rol oynadığı için sterilizasyon işlemi çok daha hızlı ve etkin bir şekilde gerçekleştirilir. Nemli ısı mikroorganizmaların protein yapısını koagüle ederek ölmelerini sağlar. Aerotör başlığı angıldruva gibi aletlerin sterilizasyonunda otoklav kullanılması önerilmektedir.

Tablo I: Otoklavda önerilen ısı, basınç ve süreler.

Hızlı Isı Transferi: Cam boncuk (Glass bead) sterilizasyonda, 218-246 C°’de 15 saniyede sterilizasyon işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde sterilizasyon büyük aletler için uygun değildir. Endodontik aletlerin sterilizasyonunda cam tanecikli sterilizatörler sıklıkla uygulanmıştır. Bu tür sterilizatörlerin uzun sürede ısınmaları ve sık ayarlama gerektiriyor olmaları nedeniyle güvenilirlikleri tartışmalıdır. Bu nedenle bu tür sterilizatörler kök kanal aletlerinin sterilizasyonunda artık tercih edilmemektedirler.

Ultraviyole: Sterilizasyon amacıyla mor ötesi ışında kullanılabilmektedir. Ancak mor ötesi ışının penetrasyon özelliği olmadığı için kullanımı sadece ameliyathanelerin havasının sterilizasyonu ile sınırlı kalmıştır.

İyonize radyasyon: İyonize radyasyonun penetrasyon özelliği nedeniyle endüstriyel düzeyde sterilizasyonda yaygın kullanım alanı bulmuştur. Tek kullanımlık enjektör, kateter gibi malzemeler üreten fabrikalarda bu yöntem kullanılmakla birlikte muayenehane veya hastanelerde uygulanması maliyetleri yükseltmektedir, bu yüzden kullanılmamaktadır.

II.Gaz Buharı Sterilizasyonu: Etilen oksit, sterilizasyon amacıyla yaygın olarak kullanılan bir gazdır. Pöröz yapıdaki malzemelere penetre olması, ısı ve ıslaklığın dezavantaj olduğu malzemelerin sterilizasyonunda güvenle kullanılabilmesi gibi üstünlükleri bulunmaktadır. Dezavantajı ise sterilizasyon süresinin uzun olması ve uzun bir süre havalandırmaya ihtiyaç duyulmasıdır. Formaldehit ve alkol buharı kullanılarak sterilizasyon işlemi gerçekleştirilir. Fakat günümüzde otoklava göre daha pahalı olmaları ve sterilizasyon işleminden sonra havalandırma gereksiniminin ortaya çıkması nedeniyle yaygın olarak kullanılmamaktadır.

III.Kimyasal Sterilizasyon: Kimyasal sterilizasyon ısı uygulanamayan alet ve malzemenin sterilizasyonunda yaygın olarak kullanılmaktadır. Soğuk sterilizasyon olarak adlandırılan bu yöntemde; yaygın olarak aldehit grubu, iyot grubu, klor bileşikleri ve fenol grubu kimyasal ajanlar kullanılmaktadırlar. %2’lik gluteraldehit ve %0.2’lik perasetik asit bu amaçla kullanılmaktadır. 10 saat süreyle %2’lik gluteraldehit solüsyonunda bekletilen materyal steril edilmiş olarak kabul edilir.

Tablo II: Sterilizasyon yöntemleri

Dişhekimliği Kliniklerinde Uygulanan Dezenfeksiyon Yöntemleri:

Hangi materyal için nasıl bir sterilizasyon yönteminin uygulanacağı konusunda kesin yargılar varken dezenfektan maddelerin uygulama alanları ve ne tip dezenfektanın kullanılması gerektiği konusunda benzer bir uzlaşı yoktur. İyi bir dezenfektanın kısa sürede ve düşük konsantrasyonlarda etki göstermesi istenir. Aletlerin dezenfeksiyon işleminden önce temizlenmesi başarıda önemli rol oynar.

gibi faktörler dezenfeksiyonun başarısında önemli rol oynarlar.

Dezenfeksiyon sonrasında aletler üzerindeki artık dezenfektanların steril serum fizyolojikle yıkanarak uzaklaştırılması oluşabilecek toksik reaksiyonların önlenebilmesi için önemlidir. Yüzey dezenfeksiyonunda öncelikle yüzeyin deterjanla temizlenmesi ve bir bez yardımıyla silinmesinden sonra üretici firmanın önerdiği şekilde uygun bir dezenfektan yüzeye püskürtülür gerekli bekleme süresinden sonra yüzeyde kalan dezenfektan kağıt havlu yardımıyla uzaklaştırılır. Yerlerin dezenfeksiyonunda sodyum hipokloritin (çamaşır suyu) 1:10’luk solüsyonu kolay ve ucuz elde edilebilen ve germisid özelliği olan bir dezenfektan olması nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Klinik dolap sistemleri gibi diğer yüzeylerin dezenfeksiyonunda ise hem temizlik hem de dezenfeksiyon özelliği olan seyreltilmiş iyodofor, klorlu bileşikler ve fenoller kullanılabilmektedir.

Gluteraldehit molekülü protein molekülü ile çapraz bağ yaparak etki gösterir. Bu ürünler %2.4-3.4 arasında Gluteraldehit içerirler ve minimum efektif yoğunlukları %1.5’in altına düştüğünde veya kullanım süresi dolduğunda kesinlikle kullanılmamalıdır. Gluteraldehit ile dezenfeksiyon 10-30 dakika arasında olmaktadır. Buharının toksik olması el ve gözlerde irritasyon yapması gluteraldehitin dezavantajlarıdır. %0.25-0.50’lik konsantrasyonları yüzey dezenfektanı olarak kullanılır.

Tablo III: Dezenfektan solüsyonlarının konsantrasyonları ve uygulama alanları

Ölçülerin dezenfeksiyon işlemleri sırasında, yüzey kalitesi ve boyutsal stabilitenin korunması önemlidir. Distorsiyon eğilimi olan ölçü maddelerinde kısa süreli sprey uygulamaları tercih edilmelidir.

Tükürük kan ve diğer artıkları uzaklaştırmak amacıyla, alınan ölçüler akar su altında yıkanmalıdır. İlk temizliği yapılan ölçülerin, teknisyenlere gelmeden dezenfeksiyon işlemi yapılmalı ve dezenfeksiyon işlemi sonrasında alçı modellere zarar vermemesi için artık dezenfektanların uzaklaştırılması amacıya ölçü tekrar yıkanmalıdır.

Hidrokolloid ölçü maddelerinin (alginat), dezenfeksiyonunda sodyum hipoklorit veya iyodofor kullanılabilir.

Polieter ölçü maddesi hidrofolik olması nedeniyle boyutsal stabilitenin korunması amacıyla sodyum hipoklorit solüsyonunda 2-3 dakika tutulması veya bir sprey ile dezenfekte edilmesi önerilmektedir.

Polisülfit, Polivinil silikon ve konvansiyonel silikon ölçü maddeleri solüsyonların herhangi birisiyle dezenfeksiyon işleminin gerçekleştirilebileceği bildirilmiştir.

Çinko oksit ojenol ölçü maddesi için, klor bileşikleri dışında herhangi bir dezenfektan solüsyon kullanılabilir.

Eski protezler, laboratuar ortamında yapılan yeni protezlerin kontaminasyonuna neden olabilirler. Akrilik protezlerin dezenfeksiyonu için iyodofor veya klor bileşikleri tercih edilir. İyodofor veya sodyum hipokloritin krom kobalt alaşımları üzerine koroziv olmasına rağmen kısa süreli dezenfeksiyonu yeterlidir. Dezenfeksiyon işleminden sonra akrilik protezler sulandırılmış ağız gargarasında tutulabilir. Alüminyum ve krom kaplı ölçü kaşıkları sterilize edilebilirler. Plastik kaşıklar için kimyasal sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleri kullanılabilir.

Laboratuarda işlem görecek olan ölçü ve protezlerin ayrı bir bölümde kabul edilmesi ve burada gereken önlemlerin alınması gerekmektedir. Çalışma alanındaki yüzeyler önceden temizlenmeli ve bu alan günlük olarak dezenfekte edilmelidir. Burada çalışan kişiler temiz bir laboratuar kıyafeti giymeli ve yüz maskesi, koruyucu gözlük tek kullanımlık eldiven kullanmalıdır. Ağızdan çıkmış protezler için kullanılan aletler ve malzemeler, diğerlerinden ayrı olarak kullanılmalıdır. Fırçalar ve diğer teçhizat en azından günlük olarak dezenfekte edilmelidir.

Ortodontik aletlerin sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemleri sırasında kesici kenarlarının ve keskin açılarının bulunması, geniş eklem yüzeylerinin olması nedeniyle problemler yaşanabilmektedir.

Ortodontik pensler öncelikle her kullanım sonrasında ultrasonik temizleyiciler yardımıyla temizlenmelidir. Ultrasonik temizleme sonrasında aletlerin korozyona uğramalarına engel olmak amacıyla kurulanmalıdır. Uygun solüsyonlarla aletlerin eklem yüzeyleri yağlanarak korozyonun engellenmesi sağlanabilir. Kurulama işleminden sonra aletlerin sterilizasyon işlemine geçilir.

Ortodontik aletlerin otoklavda sterilizasyonu kesici yüzeylerde körelme ve korozyon, gibi olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bu durumu engellemek amacıyla %1’lik sodyum nitrat kullanımı önerilmektedir.

Kuru hava ile sterilizasyonunun en büyük dezavantajı ise sürenin çok uzun olmasıdır.

Korozyon açısından pensleri için uygun bir yöntem olan doymamış kimyasal buharla sterilizasyonda ise oluşan kokunun giderilmesi için iyi bir havalandırmaya gereksinim vardır.

Diğer bir sterilizasyon yöntemi Glass bead(cam boncuk) sterilizasyonudur. Bu yöntemde 218^oC’de (450^oF) 15 saniye süreyle pensler sterilizatörün içinde bırakılır. Büyük aletlerin tamamen sterilizasyonu bu yöntemle mümkün değildir.

Isıya dayanıklı olmayan maddelerin sterilizasyonunda, kimyasal sterilizasyon (gluteraldehit) yöntemleri kullanılır.

Ortodonti kliniklerinde kullanılan penslerin sterilizasyon işlemlerinde korozyona uğramamaları için;

Ortodonti ve Pedodonti kliniklerinde yüzey dezenfeksiyonunun sağlanmasında %1’lik sodyum hipoklorit veya %70’lik alkol içeren solüsyonlar kullanılır.

Dezenfektan solüsyonlar içerisinde kullanılan iyodin solüsyonları ise ucuz, saklanması kolay ve oldukça etkili solüsyonlardır. Tek dezavantajları kullanıldıkları yüzeylerde kahverengimsi bir renk bırakmalarıdır. Bunların su veya %70’lik izopropil alkolle karıştırılarak hazırlanan tipleri de mevcuttur.

Plastik bant iticileri, yanak, dudak ekartörleri gibi plastik aletlerin sterilizasyonunda etilen oksit kullanılamıyorsa gluteraldehit veya formaldehit içerisinde 10 saate kadar bekletilmesi gerekir. Zamanın uzunluğu kullanılan steril edici solüsyonun tipine ve oda sıcaklığına göre değişmektedir.

Sterilize edilebilir aeratör başlıkları, her hastadan sonra sterilizasyon işleminin gerçekleştirilebilmesi için tercih edilmelidir. Aeratör başlıkları üzerinde kalabilecek artıklar sıcak su ve deterjan ile fırçalanarak uzaklaştırılmalıdır. Eğer başlıklar sterilizatör için uygun değilse, kimyasal germisid (sentetik fenolik ve iyodofor kombinasyonu) ile belirtilen süre kadar tutulmalıdır. Kimyasal artıklar steril su ile veya alkolle ıslatılmış gazlı bez ile silerek uzaklaştırılabilir.

Endodontik tedavi sırasında kullanılan aletler, çapraz infeksiyon riskini ortadan kaldırmak için üzerindeki artıklar tamamen uzaklaştırılmalı ve sterilizasyon tam olarak sağlanmalıdır. Hemen temizlenemeyecek durumdaki kontamine aletler üzerlerindeki kan tükrük ve doku artıklarının kurumaması için deterjanlı solüsyon veya orta dereceli bir dezenfektan solüsyon içerisine yerleştirilmelidir.

Temizlenecek aletlerin delikli bir sepete yerleştirilerek en az 5 dakika süreyle ultrasonik temizleyicide bekletilmesi ile daha etkin ve güvenli bir temizlik sağlanır. Ultrasonik temizleme işleminden sonra aletler bol suyla çalkalanmalı önce kuru havlu ve ardından da hava ile kurutulmalıdır. Ultrasonik temizleme yapılamıyorsa kullanımdan sonra bir solüsyon içine bırakılan kök kanal aletlerinin üzerindeki artıklar akan su altında uygun sertlikteki bir fırça yardımıyla uzaklaştırılmalıdır.

Temizlenen ve kurulanan aletlerin endodontik kutulara(Endobox) ve taşıyıcılara yerleştirildikten sonra sterilizasyonu yapılır. Kök kanal aletlerini numaralarına ve tiplerine göre endodontik kutulara yerleştirilmesi, aletlerin sterilizasyonunda kolaylık ve sonrasında aseptik ortamda saklanmasını sağlamaktır. Kök kanal aletlerinin ilk kullanımında da steril edilmesi gereklidir.

Endodontik tedavide sterilizasyonun yapılamadığı durumlarda çapraz infeksiyondan korunmak için dezenfeksiyon yöntemleri uygulanır. Bu yöntemlerin içerisinde en yaygın olarak kullanılan dezenfeksiyon maddesi gluteraldehit preparatlarıdır.

Yüzey dezenfektanı olarak sodyum hipoklorit (NaOCl) tezgah üstü gibi büyük yüzeylerin temizlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Genellikle NaOCl solüsyonunun 1/1’den 1/5 sulandırımına kadar olan konsantrasyonlarda kullanılması önerilmektedir. Dezenfeksiyonun 3-30 dakika arasında olduğu belirtilmektedir. Endodontik tedavide %2.5luk konsantrasyonda NaOCl solüsyonu kök kanallarının irrigasyonunda antibakteriyel ve doku çözücü etkisi nedeniyle tercih edilmektedir.

Endodontik tedavide kullanılan guttaperkaların periapikal dokularla temas etmesi nedeniyle sterilizasyonlarının yapılması gerekir. Bu amaçla; guttaperkalar %5.25’lik NaOCl solüsyonunda 1 dakika süre ile bekletilir.

Endodontik tedavi sırasında kullanılan rabber dam ile hem kök kanallarının infekte olması önlenir hem de kanal aletlerin yutulma riskini ortadan kaldırır.

Diş hekimliği radyolojisinde kullanılan periapikal ve panoramik röntgen cihazları, banyo tankları, banyo solüsyonları, otomatik röntgen banyo makineleri hijyenik kurallara uyulmadan kullanılırsa infeksiyon riski taşıyabilirler.

Röntgen cihazının kullanımı sırasında elle bir temas söz konusu olduğunda dezenfektan bir solüsyonla silinmelidir. Bunun dışında her kullanım sonrası kontrol paneli, tüp kısmı ve şutlama butonunun dezenfektan solüsyonla silmekte fayda vardır. Hastanın oturduğu koltuk veya fotöy, hastaya giydirilen kurşun önlükte dezenfekte edilmelidir.

Hasta ağzından çıkarılan film, sodyum hipoklorit içerisinde 10 dakika bekletilmelidir. Böylece karanlık odada bulunan banyo tankları, solüsyonları, banyo maşaları ve otomatik röntgen banyo makinelerinin kontamine olmaları önlenmiş olur. Aksi taktirde hekim ve başka hastalarla birlikte negatoskop hasta dosyaları de kontamine olabilir.

İnfeksiyon riski hekimin, yardımcı personelin direkt kanla temasıyla yakın ilişkilidir. Bu nedenle cerrahi girişim sırasında keskin aletlerin batması ile oluşabilecek infeksiyon riski bir takım kurallarla minimalize edilmelidir. Enjektörler, bisturi uçları, sütur iğneleri, elevatörler, cerrahi frezler, forsepsler, implantasyon için kullanılan cihazlar veya parçalar, kemik yükseltmelerinde kullanılan alloplastik maddeler ve hemostatik ajanlar gibi alet ve malzemeler kritik olarak sınıflandırdığımız gruba girerler ve sterilizasyonlarında gereken özen gösterilmelidir. Bu aletlerin sterilizasyonlarının kontrolleri de mutlaka yapılmalıdır. Bu işlem çeşitli indikatörler kullanılarak yapılabildiği gibi setin sarıldığı örtü üzerinde kontrol bantları da kullanılır.

Ayrıca ünitlere gelen su mikrobiyal kontaminasyona neden olabilir. Bu nedenle oral cerrahi operasyonlarında fizyodispensır aleti ile serum fizyolojik solüsyonları kullanılır.

Ameliyathanenin operasyonlardan sonra temizlenip dezenfektan solüsyonlarla tüm yüzeylerin dezenfekte edildikten sonra Ultraviole lambalarla odanın havası temizlenir.

Sonuç olarak; dezenfeksiyon işleminde aletlerin öncelikle temizlenmesi, uygun konsantrasyonda, uygun etki süresinde ve dezenfekte edilecek yüzey veya aletle uyumlu dezenfektanı seçimi çok önemlidir.

Sterilizasyon da ise sterilize edilecek materyalin temizlenmesi, uygun sterilizasyon yönteminin seçilmesi, gereken ısı seviyesinin ve zamanın ayarlanması başarıyı etkileyen en önemli faktörlerdir.

Tablo IV: Dişhekimliği kliniklerinde kullanılan bazı aletler için önerilen sterilizasyon yöntemleri

1. Albert H. Owen I, Dds, Msd Current Orthodontic Asepsis - JCO 1990 Jul (417-426)

2. Alpaslan G.H, Sterilizasyon ve sterilizasyon yöntemleri.TDBD 58.2000

3. Council on Dental Materials, Instruments, and Equipment, Council on Dental Practice, and Council on Dental Therapeutics. Infection control recommendations for the dental office and the dental laboratory. JADA 1988;116(2):241-8.

4. Council on Dental Materials, Instruments, and Equipment, Council on Dental Practice, and Council on Dental Therapeutics. Infection control recommendations for the dental office and the dental laboratory. JADA 1992;123(8)(Supplement).

5. Çalt S. Endodontik tedavide infeksiyon kontrolü TDBD 58.2000

6. Gerald E. Smith ;Glass bead sterilization of orthodontic bands (AM J ORTHOD 90: 243-249, 1986.

7. Haydar S.G. Ortodontide sterilizasyon ve dezenfeksiyon TDBD 58.2000

8. Hekimoğlu C. Protetik dişhekimliğinde dezenfeksiyon ve sterilizasyon. TDBD 58.2000

9. Holth Miller, Neeb and Sheldrake;Sterilization of orthodontic instruments and bands in cassettes AM J ORTHOD 98: 411-416, 1990.

10. Infection Control Manual Academy of General Dentistry, 211 E. Chicago Ave., Suite 1200, Chicago, IL 60611, or B&L Environmental Associates, P.O. Box 3686, Las Cruces, NM 88003

11. Infection Control Recommendations for the Dental Office and the Dental Laboratory. ADA Council on Scientific Affairs and ADA Council on Dental Practice.

12. Mazzochi A., Orthodontic pliers and sterilization procedures. Virtuel Journal of clinical Orthodontics 1996

13. Miller, C.H. and Palenik, C.J.: Infection control and sterilization of dental instruments, J. Ind. Dent. Assoc. 59:15-20, 1980.

14. Özbek M. Dişhekimliği radyolojisinde infeksiyon kontrolü TDBD 58.2000

15. Shanon T. Kirchhoff, Dds, Robert K. Sekijima, Dds, Mark I. Masunaga, Dds, Cyrus M. Alizadeh, Dd Sterilization in Orthodontics - JCO 1987 May (326-336):

16. Uçkan S, Dişhekimliğinde dezenfeksiyon ve dezenfektanlar TDBD 58 2000

17. Ünlü G. Oral cerrahi ve implantolojide infeksiyon kontrolü. TDBD 58.2000